بدهکار و بستانکار از جمله لغات و اصطلاحات بسیار پرکاربرد در زمینه حسابداری و مالی است. استفاده از این لغات در شرایط مختلف میتواند معانی کاملاً متفاوتی داشته باشد به همین دلیل ممکن است این واژهها برای نوآموزان حسابداری و سایر افرادی که شناختی از حسابداری ندارند مبهم باشد.
در ادامه حالتهای کلی و معانی متفاوت این دو واژه درهرحالت را بررسی میکنیم:
حالت اول) هنگامی که از این واژهها بهمنظور بیان وضعیت مالی افراد مختلف استفاده میشود معنی این واژهها ساده و مطابق با انتظار عامه مردم است؛ بدهکار، فرد و یا شرکتی است که بدهی دارد؛ یعنی برای تصفیه وضعیت مالی خود میبایست مبالغی را پرداخت کند. بهعنوانمثال وقتی بیان میشود که فلانی بدهکار است؛ یعنی مقروض است؛ یعنی میبایست مبالغی را به افراد دیگری که از آنها کالا، خدمات و یا پول دریافت کرده است پرداخت کند. طرف دیگری که میبایست مبالغ به او پرداخت شود چه نام دارد؟ بستانکار. پس بستانکار فردی است که از افراد و شرکتهای مختلف طلب دارد و بدهکار میبایست مبالغی را برای تصفیه بدهی خود به بستانکار پرداخت کند. تمام و به همین بهسادگی! ولی حالت دوم؟
حالت دوم) این حالت همان زمانی است که غیر حسابداران با آن آشنایی چندانی ندارند و حالتی است که از این واژهها و یا بهتر است بگویم از این اصطلاحات دررابطهبا حسابهای مختلف استفاده میشود.
حساب چیست؟ آیا منظورتان فقط حسابهای بانکی شرکت است؟ میگوییم خیر!
حساب ابزاری (شکل و یا جدولی) است که کاهش و یا افزایش تمام داراییها، بدهیها، سرمایه، درآمدها و هزینهها در آن ثبت میشود. هر حساب دارای دو طرف است: سمت راست و سمت چپ! سمت راست هر حساب بدهکار نامیده میشود و سمت چپ هر حساب را بستانکار میگویند. در اینجا دیگر نمیبایست معنای لغوی بدهکار و بستانکار را مدنظر قرار دهیم. بدهکار و بستانکار دررابطهبا حسابها یک اصطلاح است، یک قرارداد است که بر اساس این قرارداد تمامی حسابداران بهطرف راست حسابهای میگویند بدهکار و به سمت چپ حسابهای میگویند بستانکار. پس هنگامی که میگویند فلان حساب بستانکار شد؛ یعنی مبلغی در سمت چپ آن حساب یادداشت (اصطلاحاً ثبت) گردید و وقتی گفته میشود که فلان حساب دیگر بدهکار شد؛ یعنی مبلغی در سمت راست حساب ثبت گردید. نمونه سادهای از یک حساب و سمت بدهکار و بستانکار در روبرو نشان داده شده است:
